Katedra Badań nad Zrównoważonym Rozwojem
W poprzednim moim wpisie poruszyłam już tematykę gospodarki obiegu zamkniętego. Dziś proponuję spojrzeć na praktyczne aspekty wdrażania tej koncepcji. I nie chodzi mi o dwukrotne zastanowienie się nad wyrzuceniem plastikowej butelki do kosza na śmiecie (choć to równie ważny temat), ale o propozycję rozwiązań kompleksowych. Obserwując zmieniające się podejście do sprawy ekologii i dbałości o naszą planetę, można zauważyć również zmieniającą się świadomość użytkowników (czytaj: nas). To owi użytkownicy mają realny wpływ na to, co dzieje się w otoczeniu, jednak siła ich oddziaływania zależy przede wszystkim od skali podejmowanych wysiłków, czyli – ni mniej ni więcej – od liczby osób, które takie działania podejmują lub włączają się w ich realizację. Jedna z częściej cytowanych (a równocześnie prostych) definicji ekonomii cyrkularnej wskazuje, że: „gospodarka o obiegu zamkniętym jest systemem ekonomicznym, który stanowi zmianę paradygmatu, w jaki społeczeństwo odnosi się do natury i ma na celu zapobieganie wyczerpywaniu się zasobów, zamykanie pętli energetycznych i materiałowych oraz ułatwianie wdrażania zrównoważonego rozwoju”[1]. Można zatem stwierdzić, że jeśli chcemy coś zmienić, to musimy to zrobić na szeroką skalę. Pojedyncze działanie – choć szlachetne – nie da efektu. Jak zatem podejść do tematu wdrażania idei gospodarki obiegu zamkniętego? Można działać poprzez kampanie informacyjne i ponoszenie świadomości, jednak w mojej ocenie pozytywne efekty przynieść mogą konkretne działania podejmowane na różnych szczeblach administracyjnych. Przykładem tego mogą być zamówienia publiczne realizowane z wykorzystaniem kryteriów ekonomii cyrkularnej. Choć nie ma w przepisach prawa zestawu takich kryteriów, to jednak zawarta w ustawie Prawo zamówień publicznych informacja, że opis przedmiotu zamówienia zawierać powinien wymagania dotyczące wydajności lub funkcjonalności, w tym wymagań środowiskowych, pozwala na uwzględnienie tych aspektów w postępowaniach. Warto wspomnieć, że odwołań do aspektów środowiskowych jest we wspomnianej ustawie więcej, jednak to temat dla specjalisty z dziedziny prawa. Dziś chciałabym zwrócić uwagę na dwa przykłady postępowań, w których uwzględniono ideę gospodarki obiegu zamkniętego, a które zrealizowano jako działania pilotażowe w ramach projektu „Circular PP”. Choć to nie przykłady polskie, mogą służyć jako inspiracja. Pierwsze z nich dotyczy przetargu na usługi cateringowe w gimnazjum w mieście Pļaviņas (Łotwa). W przetargu tym, oprócz ceny, kryteria wyboru odnosiły się także do:
- jakości odżywczej,
- przestrzegania zdrowej diety,
- liczby certyfikowanych produktów w menu (zwłaszcza ekologicznych),
- transportu przyjaznego dla środowiska (poniżej 50 km),
- uczestnictwa w programie „Szkolny owoc”.
W wyniku tego zamówienia uczniowie otrzymali odpowiednie posiłki składające się między innymi z sezonowych owoców i warzyw oraz mleka ekologicznego (co najmniej 50%). Posiłki serwowane są bez użycia jednorazowych plastikowych pojemników, a usługi oceniane są dwa razy w roku przez uczniów. Jedno z wymagań odnosiło się do gospodarki odpadami. W tym zamówieniu dostawca usług był odpowiedzialny za sortowanie odpadów (biologicznych, opakowaniowych i innych) zgodnie z instrukcjami kierownika odbioru odpadów. Dostawca musiał również sporządzać wykaz odpadów wytwarzanych w kuchni i cateringu co sześć miesięcy, analizować i uzgadniać plan działania w sprawie zmniejszenia ilości odpadów z umawiającą się stroną.
Drugi z prezentowanych pilotaży (Malmö) jest w trakcie realizacji. Umowa została podpisana z dostawcą używanych mebli biurowych, który minimalizuje ślad materiałowy i przyczynia się do przejścia w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Meble biurowe, które zamawia miasto, są dostarczane spośród tych, które zostały poddane regeneracji, albo przenoszone z innych wydziałów miasta, które akurat ich nie potrzebują i mogą przekazać innym komórkom. Warto wspomnieć, że do podjęcia takiej tematyki, jako przedmiotu przetargu, zainspirował Victorię Boysen i Emmę Borjesson z urzędu miasta Malmö widok całkiem sprawnego krzesła wyrzuconego na wierzch kontenera ze śmieciami (ale to już całkiem inna historia).
Więcej o obu przykładach można przeczytać w kolejnych wydaniach biuletynu Komisji Europejskiej „GPP in practice” (Pļaviņas oraz Malmö).
——————-
[1] Prieto-Sandoval, V., Jaca, C., Ormazabal, M. (2017). Towards a consensus on the circular economy, “Journal of Cleaner Production”, vol. 179, s. 610. [https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.12.224]